Περί " πλήρους καταγραφής" των ανθρώπων με αναπηρία του Βύρωνα

Εντύπωση προκαλεί η επιλογή της δημοτικής αρχής, όπως αυτή εκτίθεται στην εφημερίδα οι Γειτονιές μας, τεύχος Μαΐου, σελ.6, σε σχέση με την αναπηρία. Εκεί λοιπόν αναφέρεται ότι «Προτεραιότητα για τη δημοτική αρχή αποτελεί η διαδικασία για την πλήρη καταγραφή των ατόμων με ειδικές ανάγκες ώστε να υπάρξει όσο το δυνατόν καλύτερη εξυπηρέτησή τους» και μάλιστα στέλνει πρόσκληση μέσα από την εφημερίδα, προκειμένου να ολοκληρωθεί όσο γίνεται πιο σύντομα αυτή η διαδικασία καταγραφής!

Καταρχάς θα σταθούμε στο επιφαινόμενο: Σε τι ακριβώς θα εξυπηρετήσει τους δημότες με αναπηρία αυτή η καταγραφή τους, σε βαθμό μάλιστα που να τίθεται ως πρωταρχικό μέλημα της δημοτικής αρχής; Έχουν λυθεί όλα τα ζητήματα εκπαιδευτικής, κοινωνικής και επαγγελματικής ένταξης, άνετης και απρόσκοπτης μετακίνησης και πρόσβασης και η καταγραφή τους είναι το τελικό στάδιο μιας πολιτικής μέριμνας ή, αντίθετα, μόνο αν καταγραφούν στα κιτάπια του δήμου, θα είναι σε θέση να υλοποιήσει ο δήμος την ολοκληρωμένη του κοινωνική πολιτική σε θέματα αναπηρίας και να αναπτύξει τον «πολιτισμό αναπηρίας στον Βύρωνα»; Δηλαδή, μόνο αν γνωρίζει ο Δήμος, ποιος δημότης, έχει ποιο πρόβλημα, πού μένει, ποιο είναι το τηλέφωνό του/της, πόσο χρονών είναι, τι εκπαίδευση έχει πάρει, τι δουλειά κάνει – αν κάνει κάποια – ποιο είναι το εισόδημά του/της, είναι παντρεμένος/-η, έχει παιδιά …… και δεν ξέρουμε τι ακόμα μπορεί να περιλαμβάνει αυτή η καταγραφή, ο Βύρωνας θα γίνει «παράδεισος» για τους ανθρώπους με αναπηρία, με ειδικές ανάγκες ή δυσκολίες στη μετακίνηση;

Τίποτα από τα παραπάνω δεν φαίνεται να συνταιριάζει είτε με την πραγματικότητα που βιώνουμε καθημερινά είτε με τη λογική.

Προς τι λοιπόν η "καταγραφή"; Να μιλήσουμε λίγο γι’ αυτήν ακολουθώντας για λίγο τη σκέψη των Michel Foucault και Giorgio Agamben *. Σε τι βοηθά η «καταγραφή»;

Η καταγραφή και κατανομή ανθρώπων, βασική στρατηγική επιλογή του ναζισμού στη Γερμανία, όπου καταγράφονταν οι Εβραίοι, οι ψυχικώς, νοητικώς και σωματικώς νοσούντες, παραπέμπει ευθέως σε ολοκληρωτικά συστήματα, σε συστήματα διαχείρισης της ανθρώπινης ζωής, όπως είναι οι φυλακές, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ακόμα και τα σχολεία τα ψυχιατρεία και τα νοσοκομεία. Η "καταγραφή" είναι το πρώτο μέσο που οδηγεί στη γνώση και η γνώση, μοιραία, στην εξουσία που με τη σειρά της ελέγχει, κατανέμει, αξιολογεί, επιτηρεί, ορίζει το κανονικό και το ανώμαλο, διευθετεί, αν χρειαστεί τιμωρεί, και κυρίως χρησιμοποιεί τη γνώση και τα αντικείμενα της γνώσης της, που σε αυτήν την περίπτωση είναι οι άνθρωποι με αναπηρίες και ειδικές ανάγκες.

Χωρίς να θέλουμε να επεκταθούμε περαιτέρω και προς το παρόν επί του θέματος θα αρκεστούμε να σχολιάσουμε:

Με την έμφαση που δίνεται από τη δημοτική αρχή του Βύρωνα στην "καταγραφή" οδηγείται ο δήμος σε επικίνδυνες και τουλάχιστον παρεξηγήσιμες ατραπούς, που θέλουμε να πιστεύουμε ότι επιπόλαια, αφελώς ή σε μια προσπάθεια να φανεί ότι «κάτι γίνεται» οδηγήθηκε. Ταυτόχρονα αντιστρέφεται το ουσιαστικό ζήτημα, το οποίο είναι ότι το κράτος, η τοπική αυτοδιοίκηση και οι δημόσιες υπηρεσίες είναι υποχρεωμένοι να εξασφαλίζουν υπηρεσίες τέτοιες που να διευκολύνουν και την κίνηση και τις συναλλαγές και τις ανάγκες των πολιτών με ειδικές ανάγκες. Αυτή η υποχρέωση δεν εξαρτάται από καμία καταγραφή ούτε από τον αριθμό των αναπήρων. Δηλαδή, δεν υπάρχει περίπτωση να εξαρτηθεί η υλοποίηση της κοινωνικής πολιτικής (π.χ., ο αριθμός των ραμπών) από τον αριθμό των αναπήρων. Στα πεζοδρόμια πρέπει να υπάρχουν ράμπες, στις δημόσιες υπηρεσίες πρέπει να υπάρχουν ράμπες, Στις στάσεις πρέπει να υπάρχουν βάθρα κ.ο.κ. Οπότε, το να γίνεται μείζον η καταγραφή και έλασσον η ουσιαστική κοινωνική πολιτική είναι ένα σχήμα ανεστραμμένο που μόνο ερωτήματα μπορεί να δημιουργεί στα οποία απάντηση δεν δίνεται. Εάν, παραδείγματος χάρη, υποτεθεί ότι πρέπει να γνωρίζει ο κάθε δήμος πού κατοικούν οι ανάπηροι για να διαμορφώσει ειδικές κατασκευές, αυτό μπορεί κάλλιστα να λυθεί με δημόσια, γενική πρόσκληση κάθε ενδιαφερόμενου αναπήρου να υποβάλει σχετική αίτηση. Η γενική και πλήρης καταγραφή, χωρίς μάλιστα να εκτίθεται τι σημαίνει πλήρης, ποια στοιχεία περιλαμβάνει, πού και πώς θα χρησιμοποιηθούν, τι αναπηρίες περιλαμβάνει, οδηγεί σε μια γενίκευση και κοινωνική κατηγοριοποίηση με βάση, ας μας επιτραπεί ο όρος «μειονεκτήματα» ενώ εγγράφει στη συνείδηση του κόσμου ότι κάποιοι –με βάση το πρόβλημα- είναι μη κανονικοί. Τέλος, παραμένει το ερώτημα ΠΟΥ θα χρησιμοποιηθούν αυτά τα στοιχεία, πώς θα φυλάσσονται και, το κυριότερο, ποιος μας διαβεβαιώνει ότι φαινόμενα "καταγραφής" δεν θα επεκταθούν και σε άλλες ομάδες πληθυσμού με άγνωστο κριτήριο.

* ------------------
Foucault M. (1987), Εξουσία, Γνώση και Ηθική, Ύψιλον, Αθήνα
Foucault Μ. (2005), Επιτήρηση και Τιμωρία. Η γέννηση της φυλακής, Ράππας, Αθήνα
Foucault Μ. (2005), Ιστορία της σεξουαλικότητας. Η δίψα της γνώσης, Κέδρος, Αθήνα
Agamben G. (2005), Homo sacer. Κυρίαρχη εξουσία και γυμνή ζωή, Scripta, Αθήνα